ویژگی های بازیها ودلایل اینکه چرا افراد انقدر به آن مشغول هستند. استفاده هدفمند از این جذابیت. راههای استفاده بهینه ازبازیها و راهکارهای جایگزین بازیها چه چیزی می باشد. بهترین راهکارها برای والدین شناخت بهتر از دنیای بازی‌های است تا بتوانند احساساتی که فرزندانشان درگیر آن هستند را بهتر درک کنند و به مدیریت حضور آنان در فضای بازی‌های بپردازند
بازی یکی از همراهان قدیمی انسان است شاید از همان زمان که اجداد ما در غارها حوصله شان سررفت و شروع به بازی با سنگریزه‌های کف غار کردند بازی آغاز شد.
ما با بازی زندگی اجتماعی را تجربه می‌کنیم حس رقابت و موفقیت را درک می‌کنیم و از تجربه کار گروهی لذت می‌بریم و با دیگران وجوه اشتراک جدید پیدا می‌کنیم. دوستی‌های جدید می‌سازیم و می‌خندیم و ناراحت می‌شویم و بسیاری از لذت‌های واقعی زندگی را در مقیاس‌هایی کوچک تجربه می‌کنیم.
اما امروزه به لطف فناوری خیلی چیزها تغییر کرده است و بازیها هم از این قاعده سوا نیستند. شکل نوینی از بازیها ظهور کرده است و این شکل نو ویژگی‌های خاص خود را دارد.
بازیها ویدئویی بطور باور نکردنی افراد را برانگیخته و میخکوب میکنند و آنها وادار به رفتارهایی می‌شوند که قبلا هیچ رسانه دیگری این کار را نکرده است. بازی‌های ویدئویی کاری کرده‌اند که میلیون‌ها انسان در سرتاسر جهان از عوض کردن یک بچه لذت ببرند![۱] فکر می‌کنید بازیکنان Pokemon Go[۲] در دوماه چند کیلومتر طی طریق کرده باشند خوب است؟ اشتباه است! ۵/۴ میلیارد کیلومتر معادل فاصله خورشید تا نپتون! (letzter,2016)
شاید باور نکنید ولی مردم در عرض یک سال هشت میلیارد دلار صرف خرید اشیاء مجازی در بازیها کرده‌اند فقط در یک بازی فضایی، یک سفینه کوچک به قیمت ۳۰۰ هزار دلار معامله شد.
همه اینها ممکن است نشان از یک رویداد نگران کننده یا یک اشتباه در رفتار انسانی باشد ولی میشود به قضیه جور دیگری نگاه کرد اینکه بفهمیم چرا؟ (Chatfield, 2010)
چرا این‌همه تلاش و انرژی انسانی صرف میشود و چه مکانیزم‌هایی در بازی‌های ویدئویی در جریان است که افراد را در دنیای خود غرق میکند بعد از خواندن ادامه این مطلب دیگر از اصرار بیش از حد فرزندتان برای ساعتی بیشتر بازی کردن متعجب نخواهید شد.
واقعا قدرت بازی‌های ویدئویی در خیال پردازی فوق‌العاده است و جذابیت‌های بصری و گرافیکی و سناریوی بازی به اعجاز آن می‌افزاید. بازیکن می‌تواند با امکانات بازی محدودیت‌های جهان واقعی را درنوردیده و جهان مجازی خود را خلق کند او می‌تواند خطر و ترس از ناشناخته‌ها را در جهان بازی لمس کند، جای شخصیت اصلی داستان قرار بگیرد و اتفاقات بازی را رقم بزند و هویتی جدید برای خود بیافریند، بله اینها همه بسیار جذابند ولی عاملی که باعث شده بازی‌های ویدئویی با این سرعت مسیر موفقیت و جذب مخاطب را طی کند شناخت و تحلیل رفتار و انگیزه‌های انسانی است چیزی که طراحان بازیها به خوبی از آن آگاهند و با به‌کارگیری آن در جزئی‌ترین المان‌ها بازیکن را دائما درگیر و پی‌گیر بازی نگه می‌دارند، مفهوم “درگیر شدن ” بسیار مهم است و بارها این کلمه جادویی را تا انتهای این مطلب می‌بینید.(Chatfield,2010)
همه بازی‌های موفق سعی میکنند افراد را درگیر خود کنند. بطور کلی در سر کسی که درگیر موضوعی میشود دو فرایند کاملا مختلف در جریان است “خواستن” و “دوست داشتن” وجود این دو حالت با هم به معنای درگیرشدن است.
خواستن در بازی یعنی یک جور حس رسیدن به هدف توأم با اشتیاق و دوست داشتن همان احساس خوشی و لذت و لحظات پر‌ابهت بازی است که باعث دوست داشتن آن میشود. هر چه بازیها بیشتر درگیری ذهنی ایجاد کنند موفق‌ترند چون افراد زود به زود به سراغ آنها می‌روند و به دفعات بازی میکنند و مدت زمان بازی‌شان افزایش می‌یابد و حتی با دیگران در موردش صحبت میکنند.
طراحان با استفاده از روش‌های زیر درگیری با بازی را هدایت و در بهترین سطح خود نگه می‌دارند:
- پاداش در بازی:
پاداش گرفتن در برابر یک رفتار مطلوب نه تنها برای انسان بلکه برای بسیاری از حیوانات انگیزه بخش است و به تغییر رفتار منجر میشود، اصولا نفس جایزه گرفتن و بدست آوردن پاداش ما را خوشحال میکند. مهرهای صد آفرین که یادتان هست؟ در بازی‌های ویدئویی هم پاداش به تلاش بازیکن عامل بسیار حیاتی در جذابیت بازی است و بازیها در این مورد باور نکردنی عمل میکنند.
مساله بعدی این است که طراحان بازی با خود پاداش هم بازی میکنند و سعی میکنند با توجه به عنصر زمان ارزش جوایزشان را حفظ کنند و آن را برای بازیکن خاص نگه دارند گاه پاداش‌های ثابت در زمانهای ثابت می‌چینند و گاه پاداش‌های متفاوت در زمانهای ثابت. اما یکی از شگفت‌آورترین این مکانیزم‌ها پاداش متفاوت در زمانهای متفاوت است! در این حالت شخص نمی‌داند چه وقت و چه طور و به چه میزان پاداش دریافت میکند میزان انگیزه بخشی این نوع پاداش باورنکردنی است! تعداد لایک‌های شبکه‌های اجتماعی مثال آشنای این نوع پاداش است. (Hodnet, 2017)
یکی از دلایل اعتیاد به شبکه های اجتماعی و بازیها هم همین نظام پاداش است و باعث میشود افراد مرتب صفحاتشان را برای دیدن پاداش‌های بیشتر چک کنند و یا دست از بازی نکشند و ساعت‌ها و روزها درگیر بمانند، از نظر علم عصب شناسی عدم قطعیت در این نوع مکانیزم کلید طلایی جذابیت بازی‌هاست.
یک پاداش شناخته شده مردم را هیجان زده میکند اما چیزی که باعث میشود ادامه دهند پاداش نامشخص است. پاداشی که در سطح مشخصی از عدم قطعیت قرار دارد و مطمئن نیستند آن را خواهند گرفت و همین عدم قطعیت مغز را در سطوح مختلف درگیر نگه می‌دارد وقتی نمی‌توانیم چیزی را پیش بینی کنیم نسبت به آن هیجان داریم و فقط می‌خواهیم ادامه دهیم و بیشتر کشف کنیم. البته این مکانیزم بسیار قدرتمند تکاملی نه تنها در بازی بلکه در آموزش و تجارت هم بسیار موفق عمل کرده است.
علاوه بر این بازیکن هر زمانی که کاری انجام میدهد امتیازی کسب میکند و فرایند کسب پاداش به گونه‌ای طراحی میشود که خیلی سخت و یا خیلی آسان نباشد مثلا در هر صحنه بازی یک یا دو هیولا باشد تا بازیکن جذب شود و همچنان درگیر و در حال پیشروی باقی بماند.
بازیها یک فرایند میله‌ای را برای امتیاز دهی در نظر می‌گیرند در بسیاری از بازیها یک شخصیت مجازی یا آواتار به بازیکن داده میشود که ذره ذره و پیوسته در طول زمان رشد میکند و بهتر و بهتر میشود و بازیکن نسبت به آن حس مالکیت پیدا میکند و هر روز شاهد ترقی و پیشرفت آن است. طراحان بازی همزمان با استفاده از سیستم ریزپاداش‌ها فرایند پاداش را جذاب‌تر میکنند کاری میکنند بازیکن بازای هر کار کوچکی در مسیر بازی امتیاز بگیرد یک ذره پول، یک ذره قدرت یا زور بیشتر و …. علاوه بر اینها یک عالم پاداش‌های دیگر هم با سطوح و کیفیت مختلف هیجان تعبیه میشود و همه اینها نوعی تقویت کننده‌های لحظه‌ای برای ایجاد همان حس درگیری ذهنی هستند.
چیزی که واقعا جذاب است این است که همه چیز را در اینجا میشود سنجید و پایش کرد. هر کاری که هر بازی‌کنی تا به حال در بازی انجام داده است قابل ثبت و اندازه‌گیری است، اقیانوسی از داده ها[۳] جزئیاتی بیشتر از هر آنچه که شما فکرش را بکنید در بازیها اندازه‌گیری و ثبت میشود و این باعث میشود طراحان بازی با استفاده از پردازش این داده‌های عظیم بهترین تصمیمات را بر اساس رفتار جامعه هدف خود اتخاذ کنند.
۲.احساس موفقیت :
ما همیشه از دست یافتن به هدفی که برای خود تعیین کرده‌ایم خوشحال می‌شویم حتی اگر خود هدف چندان ارزشی نداشته باشد مثلا امروز بیشتر از دیروز پیاده روی کردم و یا مواردی مشابه.
بازی ها در طول مسیر خود هوشمندانه شانس رسیدن به موفقیت را تغییر میدهند مثلا اگر تا اواسط بازی شانس پیدا کردن الماس ۲۵ درصد باشد بعد از نزدیک شدن بازیکن به هدف و جمع کردن مقدار مشخصی الماس یک مرتبه این شانس به ۷۵ درصد می‌رسد تا از القای خستگی و یاس و احساس ناعادلانه بودن بازی جلوگیری کند و بازیکن همچنان درگیر بماند و این یعنی تغییر دادن دنیای بازی مطابق با انتظارات بازیکن و طراحی مسیر موفقیتی دل‌چسب برای او!
بازی‌سازان سعی میکنند بازی را طوری طراحی کنند که دائما چالش برانگیز باقی بماند و همزمان بازیکن حس کند که از عهده آن بر میاید، سطوح و Level ها در بازیها عهده‌دار این امرند و می‌کوشند میزان چالش برانگیز بودن بازی را افزایش دهند البته خیلی تدریجی و بسیار محتاطانه که بازیکن دچار خستگی و اضطراب بیش از حد نشود و لذت بازی و حالت تعلیق ذهنی را تجربه کند.
حرف از تعلیق ذهنی شد می‌دانید یکی از ویژگی‌های بازی‌های موفق ایجاد وضعیت” تعلیق ذهنی یا flow ” است؟ وضعیتی که فرد وقتی مشغول فعالیتی است بطور کامل در آن فعالیت غرق میشود، تمرکز بسیار بالایی دارد طوریکه متوجه گذر زمان نیست و انرژی مضاعفی دارد و لذت زیادی را هم تجربه میکن.
هرگز وجود حاضر غایب شنیده‌ای من در میان جمع و دلم جای دیگر است!
بازی‌سازان اهداف بلند مدت و کوتاه مدت برای کسب موفقیت نهایی تعریف میکنند یعنی بازی به بخش‌های مختلف و درجه‌بندی شده تقسیم میشود که در هر بخش بازیکن باید کارهای مختلفی را همزمان به پیش ببرد یا افراد یک گروه در بازی آن را به طور موازی به پیش ببرند و درگیری ذهنی پیدا کنند. مثلا افراد گروه را به سوی فعالیت‌های جداگانه سوق میدهد که در نهایت برآیند تلاش آنها باعث موفقیت نهایی است.
نوعی خاصی از موفقیت که در بازیها حاصل میشود موقعیت برتر نسبت به دیگران است برای بسیاری موقعیت در گروه مهم است لزومی ندارد به نتیجه خاصی برسد همینکه نسبت به دیگری از موقعیت بالاتری برخوردار شود کافی است. حتما در برخی بازی‌های موبایلی دیده‌اید که در پایان بازی رکورد شما را با رکورد دیگرانی که این بازی را کرده‌اند مقایسه میکند شما آنها را اصلاً نمی‌شناسید ولی خوش‌حالید که از الف. یا س. بالاتر هستید! مهم نیست آنها چه کسانی هستند موقعیت بهتر شما است که مهم است و این یعنی درگیر شدن در بازی با القای حس موفقیت.
۴.حس قدرت:
چرا همیشه بچه های شیطان را مبصر میکنند؟ بله درست است با تحریک حس قدرت طلبی و کنترل بر روی دیگران شیطنت آنها را مهار میکنند. شخصیت‌های بازی هم طوری طراحی می‌شوند و عمل میکنند که به بازیکن قدرتی فوق العاده القا کرده و جاه طلبی اش را ارضا میکنند خواه این شخصیت پرنده‌ای غول پیکر در بازی معروف و محبوب World Of Warcaft باشد و خواه یک جنگاور تنومند با سلاحی مخوف!
۵.دیگران
بزرگترین تحریک برای افراد از نظر علم عصب شناسی دیگران هستند و این چیزی است که در بسیاری از بازیها افراد را هیجان زده و درگیر میکند.
در واقع پاداش و پول و امتیاز و قدرت، همه چیز در جذابیت یک بازی نیستند اینها همه خوب‌اند اما اصلی‌ترین عامل انجام دادن کارها با همتایان و در برابر چشمان دیگران است، فرایندی که در بازی‌های آنلاین گروهی به شدت تقویت میشود.
بله دیگران! هم آنها که ما را نگاه میکنند و با ما همکاری میکنند هر بازی که همکاری تیمی را در نظر می‌گیرد صد در صد موفق است و این خصوصیت در جنبه های دیگر زندگی هم تعمیم دارد. شاید علاقه به شبکه‌های اجتماعی مثالی از این دیگران مهم زندگی آنلاین است. خدمت به دیگران هم در همین مقوله می‌گنجد بازی اگر بتواند باعث کمک به دیگران شود انگیزه بازیکن را در بازی افزایش میدهد. اگر بتوانی دختر شاه را از دست دیو نجات دهی یا شهری را از وجود زامبی‌ها پاک کنی! تو قهرمان هستی و دیگران تو را می‌بینند و ستایش میکنند!
نتیجه گیری
با توجه به همه این موارد نمی‌توان از جذابیت‌ها و فراگیری بازی‌های ویدئویی و باقی‌ماندن آنها در زندگی و سبد سرگرمی افراد غافل شد به نظر می‌رسد آن چه می‌تواند در حال حاضر کمک کننده باشد مدیریت حضور افراد و نوجوانان در فضای بازی‌های ویدئویی توسط خانواده‌ها است.
شاید وقتی فرزندتان ملتمسانه اجازه می‌خواهد تا فقط همین یک مرحله را تمام کند کاملا مستأصل می‌شوید و به محدود کردن زمان بازی بیشتر فکر می‌کنید اما فراموش نکنید که با توجه به مطالب بالا بازیها چقدر در درگیر کردن فرزندان شما موفقند پس با آنها همراه باشید و به فرزندتان یاد بدهید زمان خود را مدیریت کند، راهکارهای زیر میتوانند کمک کننده باشند: (Johnson, 2016)
- همینطور که فرزند شما بزرگتر میشود به رسانه وابسته‌تر میشود باید نسبت به برخی قوانین محکم خانگی پایبند باشید اما مقررات منعطفی داشته باشید و برای روزهای عادی و پایان هفته و تعطیلات تفاوت قائل شوید.
- زیاده روی در هر کاری پسندیده نیست زمان بازی را مدیریت کنید اما این که بازی را بطور کامل ممنوع کنید انتخاب مطابق با واقعیت نیست! بازی بخش مهمی از زندگی بچه‌هاست و برای پسرها قسمتی از زندگی اجتماعی آنهاست.
- وقتی یک بازی جدید تمام ذهن فرزند شما را به خودش مشغول کرده به خاطر داشته باشید که بازی و تازگی آن تمام میشود و اوضاع کمی تعدیل خواهد شد.
- اینکه مشخص کنید هر بار بازی حتما رأس این مدت به پایات برسد برخورد دقیقی نیست زیرا برخی بازیها زمان مشخصی دارند تا به پایان خود برسند پس اینجاست که باید بازی فرزندان خود را بشناسید و چه بسا گاهی با آنها بازی کنید. بازی کردن با بچه های کوچک هم شما را از فعالیت‌های آنها آگاه میکند و هم به آنها نشان میدهند که شما به فعالیت‌های آنها علاقمند هستید.
- به یاد داشته باشید همزمان با بزرگتر شدن بچه‌ها فشار از طرف گروه هم‌سالان برای بازی‌های گروهی بیشتر میشود بنابراین مهم است که از همان کودکی با بچه‌ها در مورد مدیریت زمان گفتگو کنید.
- با رفتار صحیح خود استفاده درست از رسانه را برای فرزندتان مدل‌سازی کنید تا او بداند رفتار صحیح رسانه‌ای برای همه مهم است و فقط مخصوص بچه ها نیست.
- یک روش هم این است که بچه ها برای بدست آوردن ساعات بازی خود تلاش کنند مثلا بازی به شرط اتمام تکالیف مدرسه یا رسیدگی به نظم شخصی باشد.
- برای کاهش هزینه ها و یا به عنوان یک روش مدیریت کننده کنسول‌های بازی را نخرید بلکه اجاره کنید یا قرض بگیرید و از فرزند جوانتان بخواهید تمام یا بخشی از هزینه خرید یا اجاره بازی یا کنسول را تقبل کند.
- بازی‌هایی را بخرید که بیشتر از یک نفر در خانواده بتواند از بازی با آن لذت ببرد مخصوصا وقتی بچه ها کوچکند تا یاد بگیرند به بازی به عنوان یک فعالیت جمعی و خانوادگی نگاه کنند تا یک فعالیت انفرادی
- برای نوجوانان طبیعی است که خود را از طریق بازی در شور و هیجان بیندازند اما در هر حال شما پدر و مادر هستید در صورت زیاده روی و افت تحصیلی و اختلال در فعالیت‌های روزمره و روابط با دوستان و و خواب و بهداشت فردی مراقب باشید روال نادرستی در جریان است و باید از مشاور کمک بگیرید.
- مراجع
- Chatfield T. , 2010, 7 ways games reward the brain[Video file], Retrived from: https://www.ted.com/talks/tom_chatfield_7_ways_games_reward_the_brain
- Hodnet C. , 2017, The Gamer’s Brain, part 3: The UX of Engagement and Immersion (or Retention) – GDC17 talk, Retrived from: http://celiahodent.com/gamers-brain-part-3-ux-engagement-immersion-retention-gdc17-talk/ Accessed June 7,2017
- Johnson , 2016, What Every Parent Should Know About Screen Time: Expert Advice, Retrived from: http://mediasmarts.ca/blog/what-every-parent-should-know-about-screen-time-expert-advice Accessed June 2017
- Letzter R., 2017, Pokémon Go players have walked far enough to reach the sun from Neptun Retrivedfrom:http://www.businessinsider.com/pokemon-go-total-distance-walked-players-2016-9 Accessed May 12,2017
- Pou Game
- یک بازی که افراد موبایل به دست و با استفاده از GPS و امکانات بازی و گوشی هوشمند خود به دنبال موجوداتی خیالی به نام پوکمون در کوچه و خیابان‌های شهر می‌گردند.
- Big data
