تجربيات جهاني به منظور ايمن سازي فضای تولید و تبادل اطلاعات

مقدمه

در جهان امروز و با توجه به طیف وسیع کاربران فضای دیجیتال نیاز به نظارت بر محتوایی که از طریق اینترنت در اختیار کاربران به خصوص کودکان قرار می‌گیرد، در تمامی جوامع مورد توجه است، تقریبا از سال ۱۹۹۵ دولت‌ها در سراسر دنیا به این مسئله توجه داشتند که بسیاری محتواهای موجود در اینترنت برای کودکان مضر یا غیر قابل استفاده است و در نتیجه ممنوعیت قانونی و اعمال محدودیت بر روی آن ضروری است.

با این همه موضوعات متفاوتی باعث نگرانی دولت‌ها است و سیاست گذاری‌های آنها در مورد اینترنت بر اساس سطح توسعه سیاسی، اقتصادی و باورهای فرهنگی شان متفاوت است. بسیاری از کشورها در سیاست گذاری‌های خود رویکرد توانمندسازی کاربران را در پیش گرفته‌اند اما در این میان بسیاری دیگر هم به سمت مسدودسازی و پالایش محتواها پيش رفته‌اند. با این حال از سال ۲۰۰۲ چهار دسته رویکرد در سیاست‌های دولتی دیده شد : (Internet Censorship, 2002)

  1. تشویق صنعت اینترنت به اینکه خود را قانون مدار کند و اینکه کاربران نهایی از تکنیک‌های فیلتر کردن استفاده کنند، این روش در تعداد قابل توجهی از کشورهای اروپای غربی مورد توجه قرار گرفت و با قوانین منع عمومی برای محتوای نامناسب مانند پورنوگرافی و یا تحریک نفرت نژادی همراه بود.
  2. اعمال مجازات‌ و جریمه برای ارائه دهندگان محتوایی که محتوای “نامناسب برای افراد زیر سن قانونی” را بصورت آنلاین در دسترس آنها قرار می دهند.
  3. اجباری کردن ممنوعیت دسترسی به محتوایی که برای بزرگسالان هم نامناسب است، این روش در چین، عربستان سعودی، سنگاپور، امارات متحده عربی و ویتنام بکار گرفته شد.
  4. ممانعت دولت از دسترسی عمومی به اینترنت، بعضی از کشورها دسترسی به اینترنت جهانی را بطور عمومی محدود کردند و یا ملزم به اجازه دولت دانستند.

البته در سال‌های بعد رویکرد کشورها به قوانین محتوای اینترنت، پیوسته تغییر کرده و در بین طرافداران آزادی بیان و طرافداران ممانعت از انتشار محتوای نامناسب، تا به امروز، دست به دست شده‌است. (سهلانی، ۱۳۹۶)

سیاست‌های کلی بین المللی در مورد فضای مجازی

دسترسی به اینترنت و حفاظت از حق آزادی بیان برای همه انسان‌ها رویکرد غالب در سازمان‌ها و مجامع بین المللی است، ضمن اینکه دولت‌ها را به حفظ این آزادی، لزوم احترام به حقوق دیگران و حیثیت افراد و موضوعاتی مثل امنیت ملی و سلامت و نظم عمومی موظف می‌داند. (عاملی، ۱۳۹۱) در بخشی از اعلامیه حقوق بشر سازمان ملل متحد تصریح شده که «هرکس بدون ترس و اضطراب حق دارد آزادانه عقاید خود را مطرح کند و در کسب یا انتشار اطلاعات و افکار به تمام وسایل و رسانه‌های ممکن بدون توجه به مرز آزاد باشد.»(اعلامیه حقوق بشر سازمان ملل) ضمن اینکه تصریح شده این حقوق با وظایفی همراه است و به این دلیل ممکن است بعضاً مطابق قانون با محدودیت مواجه شود به دو دلیل:

  • احترام به حقوق و آبروی سایر شهروندان
  • حفظ امنیت ملی و نظم و سلامت عموم جامعه

یکی از موارد مشترکی که به شکل عمومی در کشورهای مختلف مورد توجه قرار گرفته است موضوع کودکان است. امروزه اصطلاح «حفاظت از کودکان آنلاين» یک اصطلاح نسبتاً شناخته شده بین المللی است، به گونه‌ای که در اتحادیه بین المللی مخابرات ITU، از سال ۲۰۰۸ کارگروهی برای پیشبرد آن در سطح جهان ایجاد شده است. (وکیلیان، ۱۳۹۲)

سیاست‌های کلی دولت‌ها

در یک دسته بندی کلان سیاست‌ها و برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی دولت‌ها در برابر آسیب‌هاي فضاي مجازي شامل سیاست‌ها و برنامه‌های ایجابی و سیاست‌های سلبی هستند. (عاملی، ۱۳۹۱)

سیاست‌های ايجابي:  برنامه‌های مبتنی بر تولید محتوای دیجیتال، آموزش و توانمند سازی کاربران از جمله سیاست‌های ایجابی هستند.

  • تولید محتوای دیجیتالی و جایگزین‌های بومی

در کشورهایی همچون سوئد و کانادا برنامه‌هایی برای تولید محتواهای دیجیتالی در فضای مجازی و اینترنت ایجاد شده است و حتی در این زمینه، در کانادا صندوق‌هایی برای پشتیبانی مالی از برنامه‌های تولید محتواهای فرهنگی تشکیل شده است. دولت سوئد در طرح پورتال کالچر نِت سوئد، تمهیداتی اندیشیده تا دسترسی به بیش از هفت هزار وب‌سایت فرهنگی کشور سوئد را برای کاربران تسهیل کند.

  • توانمند سازی کاربران و سواد رسانه‌ای


کشورهای توسعه یافته اروپایی در کنار رویکردهای هدایت و کنترل فضای مجازی به آموزش بهای ویژه‌ای داده‌اند مثلاً اولویت اساسی دولت سوئد در برخورد با فضای مجازی، آموزش در تمام سطوح بوده است. سرمایه‌گذاری‌های خاصی برای تأمین تجهیزات و پروژه‌های مدارس، برنامه‌های آموزشی در موزه‌ها و دیگر مؤسسات فرهنگی انجام شده است (عاملی، ۱۳۹۱) ژاپن و کانادا هم بر آموزش سواد رسانه‌ای متمرکز هستند البته در کانادا متناسب با مقتضیات زمانی و مکانی هر ایالت و همچنین شرایط خاص دانش آموزان این آموزش برنامه ریزی می‌شود. ژاپنی‌ها بر سواد اطلاعاتی تاکید دارند و این موضوع را به عنوان یک واحد درسی اختیاری در مدارس کشور تدریس می‌کنند ثمره این آموزش در این دو کشور منجر به این شده است که دانش آموزان این دو کشور نسبت به سایر کشورها تسلط و درک بیشتری نسبت به خروجی رسانه‌ها دارند و به خوبی می‌دانند از رسانه‌ها چه می‌خواهند و بطور فعالانه به تحلیل و ارزیابی نقادانه محتواهای اینترنتی می‌پردازند تا معنای پیام‌ها و انواع محتواهای چند رسانه‌ای را که با آن مواجه‌اند درک کنند. (نصیری،۱۳۹۱)

سیاست‌های سلبي: در این دسته از سیاست‌گذاری‌ها شاید بتوان چند گروه عمده را جای داد:

  • تشويق به استفاده از سامانه‌های نظارتي و مسدودسازي فردی

سیاست‌هایی که برای تشویق اقدامات مستقل در این حوزه و همچنین ترغیب کاربران عادی برای استفاده از فناوری‌های نظارتی و مسدود سازی صورت گرفته، در این دسته می‌گنجد. این رویکرد در بریتانیا، کانادا و شمار قابل توجهی از کشورهای اروپایی غربی مورد استقبال قرار گرفته است. در این کشورها قوانین جاری ، برای مثال در مورد هرزه نگاری کودکان و تحریک نفرت نژادی، در مورد اینترنت هم اجرا می‌شود. محتوای (نامناسب برای افراد نابالغ) در اینترنت غیر قانونی نیست و دسترسی به آن‌ها نیز توسط سامانۀ خاصی محدود نمی‌شود، اما تقریباً تمام این دولت‌ها استفادۀ داوطلبانه از فناوری‌هایی که کاربران اینترنت را قادر به کنترل دسترسی خود و فرزندانشان به محتوای اینترنت می‌سازد را تشویق می‌کنند. (عاملي،۱۳۹۱)

  • برنامه ريزي بازدارنده در حوزه قانون گذاري

این برنامه‌ها شامل مجازات (جریمه یا زندان) در مورد کسانی است که مسئول تهیه و انتشار موضوعاتی با محتوای نامناسب برای افراد نابالغ هستند. این رویکرد در برخی از حوزه‌های قضایی استرالیا موفق بوده و تلاش‌هایی نیز در آمریکا در این رابطه انجام شده است. در انگلستان و بیشتر کشورهای جهان قوانین تنبیهی سختی برای تولیدکنندگان محتواهایی که در آن‌ها از کودکان به عنوان بازیگران هرزه نگاری استفاده می‌شود تدوین شده است. در انگلستان از سال ۲۰۰۹ نه تنها تهیۀ محتواهای غیر اخلاقی دارای صحنه‌های هرزگی و جنسی خشن جرم سنگینی محسوب می‌شود، بلکه حتی داشتن این محتواها به صورت اطلاعات ذخیره شده بر روی سی.دی. و دی.وی.دی. یا هر شکل دیگری جرم محسوب می‌شود و مصرف کننده ممکن است تا سه سال به زندان محکوم شود. (عاملي،۱۳۹۱)

  • استفاده از سامانه‌های نظارتي و مسدودسازي سطح كلان

فضای مجازی بطور قابل توجهی تعداد و تنوع افکار و اطلاعاتی را که افراد می‌توانند بیان و یا دریافت کنند افزایش داده است و همزمان حجم محتوای در دسترسی برای کم سالان افزایش یافته است. بر این اساس حمایت از کودکان و نوجوانان از محتوای نامناسب اهمیت دارد و استفاده صحیح از فیلترینگ، ابزار کارگشایی برای دسترسی مطمئن و سلامت از اینترنت خواهد بود. رهنمودهای شورای اروپا در این زمینه قابل تأمل است و به عنوان نگرش مجموعه کشورهایی با حقوق شهروندی بالا و مدعی آزادی بیان برای سایر کشورها مورد استفاده است. (Council of Europe, 2008) از منظر جوامع بین المللی افزایش آگاهی کاربر و توانایی او در استفاده مناسب از فیلترینگ جزء عواملی است که برای برخورداری از حقوق انسانی و آزادی بیان و مشارکت فعال در فرایندهای دموکراتیک ضروری است.

برخی دولت‌ها فیلترینگ اینترنت را در مورد موضوعاتی که تصور می‌کنند نامناسب است، خود بر عهده می‌گیرند. برای مثال در چین، عربستان سعودی، سنگاپور، امارات متحده عربی، ایران و ویتنام، دولت به صورت متمرکز و کلان محتواهایی را که ناقض قوانین کشور هستند فیلتر می‌کند. برخی از این کشورها ارائه دهندگان خدمات اینترنتی را به مسدود کردن موارد مورد نظر ملزم می‌کنند و برخی دیگر نیز دسترسی محدودی را تحت نظارت دولت در اختیار کاربران قرار می‌دهند. (عاملی، ۱۳۹۱) کشورهایی که درگير فیلترینگ دولتی هستند را می‌توان در سه منطقه اصلی جهان شامل آسیای شرقی، آسیای میانه و خاور میانه یا شمال آفریقا جای داد. گسترده‌ترین فیلترینگ وب سایت‌ها مربوط به کشورهای کره شمالی، چین و عربستان است. کشورها در مناطق دیگر نیز اشکال خاصی از فیلترینگ را اجرا می‌نمایند. در ایالات متحده دولت فیلتر اجباری روی برخی کامپیوترهای کتابخانه‌ها و مهدکودک‌ها و مدارس ابتدایی گذاشته است. از سوی دیگر در آلمان و فرانسه مطالب مربوط به نازیسم و انکار هولوکاست فیلتر شده‌اند. همچنین پورنوگرافی کودکان و گفتارهای نفرت‌آور[۱] در بسیاری از کشورها ممنوع و فیلتر شده‌اند. (Deibert & Palfrey, 2008)

در ادامه رویکردهای چند کشور را برای کنترل اینترنت بررسی می‌کنیم.

 

آمريكا- حفاظت از کودکان آنلاین

از آنجا كه ايالات متحده آمريكا زادگاه اصلي اينترنت به شمار می‌رود طبيعي است كه قوانين و مقررات موجود در اين كشور در رابطه با اين پديده در مقايسه با ديگر كشورها از گستردگي و اهميت بيشتري برخوردار است. یکی از قوانینی که نقطه عطفي در تغییر رويکرد كشــورهاي غربي و به ويژه ايــالات متحده درخصوص ســلامت محتوا در اينترنت اســت قانون حفاظت از کودکان آنلاین و تحقیقات کمیسیون مرتبط با آن مي‌باشد. این قانون نمونه‌ مهمی از یک سند سیاست گذاری در حوزه فضای مجازی است که به سفارش کنگره ایالات متحده در سال ۲۰۰۰ تهیه شده است. (وکیلیان، ۱۳۹۲)

از آنجا كه آزادي بیان ناموس اين نظام حقوقی و سیاسی است و هر منفعت ديگري تا جايي پذيرفته می‌شود كه به صراحت در تضاد با آن نباشــد، این قانون نیز نهایتاً توسط دادگاه‌های ایالات متحده خلاف اصل آزادی بیان شناخته شده و به تدریج لغو شد. اما عمق تحلیل و گستره بینش کارشناسان این کمیسیون باعث شده که مطالب آن هنوز هم برای کشورهایی که در جستجوی راهکارهای استفاده درست از اینترنت هستند مفید باشد. (وکیلیان، ۱۳۹۲) بطور خلاصه اهم راهکارهای این کمیسیون شامل موارد زیر است:

  • افزايش آگاهی عمومي در مورد فناوري‌ها و روش‌هاي موجود حفاظت از كودكان در فضای آنلاین توسط دولت و بخش آگاهي خصوصي
  • توانمند سازي کاربران و بزرگسالان مسئول
  • پالايش (فیلترینگ)
  • توسعه نظام‌های برچسب گذاري و رده بندي سني و شناسايي محتوا
  • نظارت دولتی
  • خود مقررات گذاري فراهم كنندگان خدمات اينترنت
  • ساير روش‌ها و فناوری‌ها) خطوط تماس اضطراری برای کاربران، فضاهای سبز اینترنتی برای کودکان، توافقنامه خانوادگی، …)

قانون حمایت از حریم خصوصی کودکان یا COPPA ،یکی دیگر از قوانین پالایش محتواهای اینترنتی است که از سال ۲۰۰۰ میلادی در آمریکا به اجرا در آمده‌ و توسط کمیسیون فدرال آمریکا (FTC)‌  بروز رسانی شده ‌است. این قانون شامل حفاظت از اطلاعات شخصی افراد کمتر از ۱۳ سال است. به موجب این قانون شرکت‌های سرویس دهنده اینترنت موظف به اعمال سیاست‌های مربوط به حفظ حریم شخصی و امنیت کودکان آنلاین هستند و می‌توانند از انجام برخی فعالیت‌های آنلاین برای کودکان کمتر از ۱۳ سال ممانعت کنند.

البته این قانون مختص به کشور آمریکا است و دو کشور کانادا و استرالیا نیز با تقلید از مفاد این قانون، قوانین مشابهی برای حمایت از حریم کودکان آنلاین کشورهای خود وضع کرده اند. (ICTPRESS, 1388)

چين – فیلترینگ گسترده و ابزارهای قدرتمند بومی

بیشترین کاربران اینترنت در جهان متعلق به این کشور است و به همین نسبت میزان وضع قوانین و محدودیت‌ها هم در آن آمار بالایی دارد. اولین قوانین دسترسی به اینترنت در این کشور مربوط به سال ۱۹۹۷ است که وزارت امنیت عمومی در آن تصریح کرد: «استفاده کاربران از اینترنت به منظور تهدید امنیت ملی، صدمه زدن به منافع دولت و جامعه و اسرار دولتی ممنوع است. استفاده از اینترنت برای ایجاد تکثیر و انتقال اطلاعات مخالف قانون و مقررات جمهوری خلق چین و ترویج و براندازی حکومت و به قصد براندازی و از بین بردن اتحاد ملی و گسترش شایعات و تحریک اذهان عمومی و پخش و تولید محتواهای جنسی صریح و خشونت و قتل ممنوع می‌باشد. در ضمن فعالیت‌هایی که به امنیت اطلاعات و منابع شبکه‌های رایانه‌ای آسیب می‌رساند غیر قانونی است.» (China and Internet, 2010)

این کشور همواره از سوی سازمان‌های حقوق بشری به عنوان دشمن اینترنت معرفی شده است؛ اما به عقیده رهبران چین این کشور به عنوان پرجمعیت‌ترین کشور دنیا و یکی از بزرگ‌ترین کشورهای توسعه یافته در جهان، مدل حاکمیتی مخصوص به خود را دارد که با شرایط خاص این کشور به لحاظ تاریخ منحصر بفرد، نظامات اجتماعی خاص و فرهنگ کهن آن متناسب است. (OpenNet  ,۲۰۱۲)

اختلاف گوگل با چین و نهایتاً خروج این غول موتورهای جستجو در جهان از این کشور نمونه ای بر توجه شدید این کشور به مساله فیلترینگ است. سامانه نظارتی قدرتمندی به نام «دیوار آتش بزرگ» یا «سپر طلایی» توسط دولت چین طراحی شده است که در چندین لایه عملیات فیلترینگ را هدایت می‌کند دولت این سپر حفاظتی را برای ایجاد یک محیط سالم اینترنتی برای مردم کشور ضروری می‌داند. (۲۰۱۲، Shirley Hung).

علاوه بر سخت افزارها و نرم افزارهای پیچیده و چند لایه در این سیستم عظیم فیلترینگ، نیروی انسانی بزرگی هم اهداف حزب حاکم چين را در مواجهه با فضای مجازی و سرویس‌های تحت آن به پیش می‌برند. Big Mam عنوان کسانی است که مسئول نظارت بر فروم‌ها و عامل حذف پست‌های با محتوای نامناسب هستند و معمولاً توسط شرکت‌های سرویس دهنده وب استخدام می‌شوند و همینطور «گروه مفسران پنجاه سنتی اینترنت» که در ازای هدایت بحث‌های آنلاین در اینترنت به سمت مورد نظر دولت و یا نوشتن مطالب مورد نظر دولت مبلغی را دریافت می‌کنند.

دولت چین برای مواجهه با خطرات شبکه‌های اجتماعی پس از مسدود کردن شبکه‌های اجتماعی خارجی نظیر توییتر و فیس‌بوک و … آن‌ها را با شبکه‌های بومی جایگزین کرد، در این کشور اغلب سرویس های مشهور در وب معادل بومی دارند: (Shirley Hung, 2012)

  • Facebook = Renren
  • Twitter = Sina Weibo
  • Google = Baidu
  • WhasApp = WeChat
  • eBay = Taobao
  • PayPal = Alipay
  • Skype = TOM Skype
  • Youtube = Youku

علاوه بر ۴۵۰ میلیون کاربر اینترنت که پشتوانه محکمی برای هر نرم افزار بومی است، شبکه ملی اطلاعات چین بستر پرقدرت و امنی را برای تبادل ترافیک این سایت ها و شبکه‌های اجتماعی ایجاد کرده است، در کنار اینها استفاده از زبان چینی، ایجاد محیط کاربری متناسب با فرهنگ و امکانات گسترده و یکپارچه برای تبادلات مالی و تجاری نهایتا باعث شده که شبکه های اجتماعی بومی در این کشور موفق عمل کنند.      

استراليا– دیواره ضدخرگوش


قوانین استرالیا در زمینه پالایش اینترنت با عناوینی چون دیواره آتش بزرگ استرالیا[۲]، دیواره آتش ضد خرگوش[۳] (که برگرفته از نام حفاظ ضد خرگوش در مزارع ذرت در این کشور است) مطرح شده که مجموعه‌ای از قوانین ایالتی و فدرال است، بر اساس قوانین اگر شکایتی در زمینه محتوای اینترنتی صادر شود، نهاد “مدیریت ارتباطات و رسانه استرالیا” حق دخالت دارد و می‌تواند محتوای فیلم و ویدیوی آنلاین را بررسی کند. مطابق قانون وب‌سایت‌هایی که بر خلاف قوانین محتواهای هرزه‌نگاری و مستهجن ‌ منتشر کنند به ازای هر یک روز فعالیت، ۱۱ هزار دلار جریمه می‌شوند. (OpenNet Initiative, 2010)

در کشور استرالیا دسته‌بندی سنی محتوای اینترنتی و بازی برای فراهم کنندگان و فروشندگان محتوا الزامی است و محتوای بدون نشانه دسته‌بندی قابل عرضه عمومی نیست.

محتوای فیلم و بازی بر اساس شش عنصر موضوع، خشونت، سکس، زبان، مصرف مواد مخدر و برهنگی دسته‌بندی می‌شوند. بخشی از  این دسته‌بندی‌ها در حد توصیه و بدون منع قانونی است برای مثال نشانه G برای دسته فیلم‌های عمومی و بدون تأثیر سوء است. در دسته PG، حضور و یا راهنمایی والدین توصیه می‌شود، زیرا ممکن است محتوا شامل تم‌های ناراحت کننده یا گیج کننده برای فرزندان باشد. محتوای دسته‌بندی شده با نشان M، فیلمها و بازی‌هایی با عناصر خشونت و یا برهنگی با تأثیر نسبتا زیاد است که برای افراد زیر ۱۵ سال توصیه نمی‌شود اما محدودیت قانونی هم برای آن گفته نشده‌است.  در مقابل دسته‌بندی با نشان MA 15+ محتواهای با عناصر سکس و مصرف مواد مخدر را شامل می‌شود که خرید و اجاره آن برای افراد زیر ۱۵ سال ممنوع است. فروشندگان و متصدیان سالن‌های سینما، از متقاضی می‌خواهند که مدرکی برای سن ۱۵ سال خود ارائه کند، مگر اینکه همراه با یک بزرگتر (بزرگتر از ۱۸) باشند. دسته‌بندی R 18+ نیز محتواهایی که تأثیر سوء آن زیاد بوده و خرید و یا اجاره آن برای افراد زیر ۱۸ سال ممنوع است. (classification, 2015, p2)

آلمان و جریمه سنگین

رویکرد آلمان هم مثل سایر اعضای اتحادیه اروپا در مور محتوای غیر قانونی و مضر اینترنت به پیشنهاد کمیسیون اروپا در سال ۱۹۹۶ برمی‌گردد در این کشورها مواردی مانند هرزه نگاری کودکان و نژاد پرستی که در قوانین جاری ممنوع هستند در مورد محتوای اینترنت هم صادق است.(عاملی، ۱۳۹۰) قوانین پالایش در این کشور بر اساس قوانین فدرال صورت می‌گیرد و در مواردی برخی دادگاههای این کشور رای به مسدود شدن وب سایت‌ها می‌دهند.(همشری آنلاین، ۱۳۹۱)

از طرفی بودجه های دولتی در قالب اجرای طرح اینترنت امن‌تر  در safer internrt action plan در کشورهای اتحادیه اروپا برای کمک به اداره بهتر اینترنت توسط کاربران معمولی و برای حفاظت از کودکان در محیط مجازی اختصاص داده شده است. در سال ۲۰۱۷ قانون NetzDG در آلمان تصویب شد که به موجب آن جلوی فعالیت افرادی که از اینترنت برای نفرت پراکنی، توهین و ترساندن مردم عادی استفاده می‌کنند می‌گیرد و شبکه های اجتماعی که این کاربران عضو انها هستند چنانچه پس از ۲۴ ساعت این مطالب تند و نفرت پراکن را حذف نکنند ۵۰ میلیون یورو تقریبا معادل ۳۰۰ میلیارد تومان! جریمه خواهند شد.

 اگر چه آلمان جزو اولین کشورهای اتحادیه است که در این قوانین سختگیرانه‌ را تصویب کرده اما برخی کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز درصدد اتخاذ سیاست‌های مشابه هستند. (دنیای اقتصاد، ۱۳۹۶)

اخیرا دولتمردان آلمانی نگرانی خود را نسبت به انتشار اخبار جعلی در شبکه‌های اجتماعی اعلام کردند و تصمیم داشتند برای پیام رسان‌هایی که به انتشار این اخبار کمک می‌کنند مجازات تعیین کنند. وزیر دادگستری آلمان اعلام کرده بود که فیسبوک باید به عنوان یک موسسه رسانه‌ای در آلمان فعالیت کند و مسئولیت تمامی محتوای منتشر شده در سرویس‌های خود را بر عهده بگیرد. فیس بوک هم اعلام کرده بود که مایل نیست برای پخش احبار جعلی مورد سوءاستفاده قرار بگیرد این مجموعه تصمیمات باعث شد تا فیس بوک سرویسی با عنوان ” سیستم بررسی حقایق” را با کمک نهاد نظارتی مستقل در آلمان راه اندازی کند. در این سرویس بزرگترین شبکه اجتماعی دنیا با استفاده از یک سامانه پالایش خبرها را بررسی می‌کند و اخبار جعلی را با نشان مخصوص علامت گذاری می‌کند علاوه بر اینکه این نوع خبرها در الگوریتم فیسبوک پایین تر از بقیه خبرها قرار می‌گیرند و اگر کاربری بخواهد ان را به اشتراک بگذارد هشدار دریافت خواهد کرد. (هاشمی، ۱۳۹۵)

انگلیس و پالایش از سمت سرویس دهندگان اینترنت

مطالعه‌ای که توسط سازمان Ofcom (نهاد دولتی قانونگذاری مخابرات و پخش تلویزیونی کشور انگلستان) در سالهای ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۵ انجام شد، نشان داده‌است که تقریبا یک چهارم والدین باور دارند که فرزندانشان می‌توانند فیلترهای کنترل والدین در خانه را دور بزنند و وارد سایت‌ها، بازی‌ها یا اپلیکیشن‌های ممنوع شوند. هرچند این، یک نتیجه خوش بینانه است، با این حال نخست وزیر وقت این کشور به والدین وعده داد که دولتش، اعمال فیلتر را برای سرویس دهندگان اینترنت اجباری خواهد کرد. (Collins, 2015) از آن پس تمام سرویس دهندگان اینترنت بزرگ در این کشور باید ویژگی کنترل والدین را بصورت رایگان به مشترکین خود ارائه کنند. اگر خانواده ها مایل باشند از این سیستم استفاده کنند دیگر نیازی به نصب نرم افزارهای کنتلی نخواهند داشت و خود سرویس دهندگان محتواها را پالایش میکنند.

مشخصات این سیستم از این قرار است :

–        کنترل‌هایی در سطح مسیریاب : در این سطح بدون نیاز به نصب نرم افزار روی دستگاه‌های خانگی، دسترسی تمام این دستگاه‌ها محدود به تنظیمات موجود در این کنترل می‌باشد. 

–        تنظیمات سطح‌بندی شده : دسته بندی تنظیمات کنترلی سرویس دهنده است که از تنظیمات سبک تا تنظیمات قوی ارائه می‌شود

–        اطلاعات اضافی : سرویس دهنده با دادن اطلاعات کافی، مشترکین (خصوصا مشترکین جدید) را تشویق می‌کند تا از فیلترها به منظور امن کردن فضای برخط خود، استفاده کنند.

بر همین اساس شرکت BT معروف‌ترین سرویس‌دهنده اینترنت در انگستان، از اواخر سال ۲۰۱۳ ویژگی کنترل والدین در سطح شبکه را راه‌اندازی کرده و بطور رایگان در اختیار مشترکین خود قرار داده‌است. این ویژگی بدون نیاز به نصب نرم افزار می‌تواند محتوای از پیش تعریف شده یا بر اساس تعریف مشتری را ممنوع کند. همچنین این ممنوعیت ها را می‌تواند در زمان تعیین شده و یا بصورت ۲۴ ساعته اجرا کند. (BT, 2017)جدیدترین قانونی که در انگلستان در این باره وضع شد، این است که کاربران برای دستیابی به وبسایتهای پورنوگرافی باید ثابت کنند که حداقل ۱۸ سال سن دارند و وبسایت‎های پورن ملزم هستند که طبق قانون از آوریل سال ۲۰۱۸ محدودیت مورد نظر دولت، برای اثبات سن کاربران (از  طریق کارت اعتباری) را فعال کنند. شرکت‌هایی که از این مقررات سر باز زنند از سوی خدمات‌دهندگان اینترنتی مسدود می‌شوند. (ایرانیان انگلستان، ۲۰۱۷)

نتيجه گيري

رویکرد عمومی سازمان‌های بین المللی در دسترسی به اینترنت بر این مبنا است که همه انسان‌ها حق آزادی بیان و مشارکت در جامعه را دارند و دولت‌ها باید این آزادی را تأمین کنند، بسیاری از این سازمان‌ها و مجامع بین المللی ملاحظاتی را برای راهنمایی و هدایت کم سالان و اعمال محدودیت در دسترسی به اینترنت مطرح کرده‌اند.

توانمند سازي مصرف كننده و بزرگسالان مسئول و افزايش آگاهي عمومي در مورد فناوري‌ها و روش‎هاي موجود حفاظت از كودكان در فضای آنلاین توسط دولت و بخش خصوصي در کنار خود مقررات گذاري فراهم كنندگان خدمات اينترنت و پالايش یا مسدودسازي محتوای نامناسب کم سالان و توسعه نظام‌های برچسب گذاري و رده بندي سني و شناسايي محتوا، از جمله راهکارهای مشترک بین کشورهاست.

اما رویکرد کشورها و شدت و ضعف هر کدام از این راهکارها متأثر از نگرش سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آن‌هاست. در برخی کشورها مثل چین اولویت با کنترل‌های دولتی و ابزارهای قانونی است و در برخی دیگر بیشتر بر آموزش سواد رسانه‌ای و خود کنترلی متمرکز هستند. تقریباً می‌توان گفت هیچ کشوری نیست که فضای مجازی را به حال خود رها کرده باشد بلکه نظارت‌های مستقیم و غیر مستقیم و استفاده از راهکارهای توانمند سازی کاربران و افزایش آگاهی عمومی برای استفاده مناسب در اغلب کشورها دیده می‌شود.

منابع
  1. وکیلیان. سیدآرش، ۱۳۹۲، حفاظت از کودکان برخط (آنلاین)؛ فناوری‌ها و روش‌ها,گزارش کمیسیون حفاظت از کودکان برخط (آنلاین) به کنگره ایالات متحده آمریکا، مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجيتال
  2. سهلانی ، ۱۳۹۶، با اطمینان قدم بردار، در همین سایت
  3. OpenNet Initiative, 2010 , ONI Regional Overview: Australia and New Zealand”, Available on https://opennet.net/sites/opennet.net/files/ONI_AustraliaandNewZealand_2010.pdf
  4. OpenNet Initiative, 2012, China, Available on http://access.opennet.net/wp-content/uploads/2011/12/accesscontested-china.pdf
  5. BT, 2017, Staying safe online: What do Parental Control filters do?, http://home.bt.com/tech-gadgets/internet/staying-safe-online-parental-control-software-11363918853367
  6. China and the Internet, International Debates, April 2010, Vol. 8, Issue 4
  7. Classification Branch, 2015, Understanding Classifications (Home Entertainment), AustralianClassification, http://www.classification.gov.au/Industry/Journey/Pages/Who-is-allowed-to-access-MA-15-and-R-18-material/Step1.aspx
  8. Collins Barry, 2015, How your kids are beating your parental controls and is there anything you can do?, http://www.expertreviews.co.uk/software/internet-security/1402585/how-your-kids-are-beating-your-parental-controls-and-is-there
  9. Council of Europe،  ۲۰۰۸ , Recommendation CM/Rec(2008)6 ، of the Committee of Ministers to member states on measures to promote the respect for freedom of expression and information
  10. with regard to Internet filters. Available on https://wcd.coe.int/ViewDoc.jsp?p=&Ref=CM/Rec(2008)6&Language=lanEnglish&Ver=original&direct=true
  11. Deibert. Ronald, Palfrey. John, Rohozinski. Rafal, and Zittrain. Jonathan., 2008, Access Denied The Practice and Policy of Global Internet Filtering, Available on https://web.archive.org/web/20120629074247/http://mitpress.mit.edu/books/chapters/0262541963intro1.pdf
  12. Internet Censorship: Law & policy around te word, 2002, https://www.efa.org.au/Issues/Censor/cens3.html
  13. Shirley Hung, 2012, The Chinese Internet: Control Through the Layers, Hung_Internet.pdf
  14. سید سعید عاملی، ۱۳۹۰، کتاب رویکرد دو فضایی به آسیب‌ها، جرائم، قوانین و سیاست‌های فضای مجازی، تهران: امیرکبیر
  15. نصیری، بهاره، ۱۳۹۲، فصلنامه نوآوری‌های آموزشی (بررسی آموزش سواد رسانه‌ای در کشورهای کانادا و ژاپن)، شماره ۴۱، سال ۱۱
  16. همشهری آنلانین، ۱۳۹۱، آشنایی با فیلترینگ و نظارت بر اینترنتی در کشورهای جهان، بازیابی شده از  http://hamshahrionline.ir/details/201409/root/Onlinedesk
  17. هاشمی. حمید، ۱۳۹۵، فیسبوک از الگوریتم فیلترینگ اخبار جعلی در آلمان رونمایی کرد.، بازیابی شده از https://www.zoomit.ir/2017/1/16/151179/facebook-fake-news-filter-germany/
  18. دنیای افتصاد، ۱۳۹۶، جریمه ۵۰ میلیون یورویی در انتظار شبکه‌های اجتماعی متخلف آلمان ، بازیابی شده از http://donya-e-eqtesad.com/جریمه
  19. ایرانیان انگلستان، ۲۰۱۷، ورود افراد زیر ۱۸ سال به سایتهای پورن در بریتانیا ممنوع شد، بازیابی شده از http://iranianuk.com/20170718000523002/ورود-افراد-زیر-۱۸

  1. Hate Speech
  2.   Great Firewall of Australia
  3.   Rabbit Proof Firewall