آنچه درباره فیلم‌ها نمی‌دانیم

مقدمه:

امروزه دنیا تحت سلطه رسانه‌هاست. رسانه شامل گستره وسیعی از ابزارهاست. تلویزیون، سینما، کتاب، مجلات و .. جزیی از خانواده رسانه‌ها هستند. هنر نیز گستره عظیمی دارد. نقاشی، خط، تصویرسازی و … همگی هنرهایی هستند که در ایران و جهان طرفداران بیشماری دارند. در بسیاری مواقع هنر و رسانه به کمک هم آمده و یکدیگر را تکمیل می‌کنند. فیلم از جمله هنرهای بسیار جذاب است. هر اتفاقی که بتوان در زندگی واقعی با چشم دید یا با گوش شنید، می‌توان آن را به شکل فیلم هم ضبط کرد. در ابتدای پیدایش سینما کسی فکرش را هم نمی‌کرد که روزی به عنوان یک هنر جذاب از سینما نام برده شود. سینما به عنوان تکنولوژی‌ای شناخته می‌شد که در مقابل هنر قرار دارد و آینده‌‌ای پیش رو ندارد. اما وقتی که توانست از هنرهای کهن از جمله عکاسی، نقاشی، موسیقی، داستان و… استفاده و آنها را به هم وصل کند، روند تکاملی را با سرعت طی کرد. فیلمسازان اولیه در فیلم نقاشی می‌کردند، در فیلم قصه می‌گفتند، نمایش می‌دادند و به تدریج معلوم شد که برخی از هنرها را می‌توان به زبان فیلم و حتی در بسیاری موارد جذاب‌تر از آن هنر بیان کرد. و اما یکی از هنرهایی که فیلم رابطه نزدیکی با آن دارد، رمان است.

حال بیایید برخی تفاوت‌ها و شباهت‌های فیلم و رمان را با هم مرور کنیم: فیلم و رمان قصه‌های بلندی را از زاویه دید یک راوی بیرونی یا یکی از شخصیت‌های داستان برای ما تعریف می‌کند که جزئیات اتفاقات را در آن شرح می‌دهد. همه داستان‌ها را می‌توان به شکل تقریباً مشابهی در یک فیلم به تصویر کشید. اما فیلم در یک زمان واقعی عمل می‌کند و محدودتر است. در حالی که داستان تنها زمانی پایان می‌گیرد که نویسنده بخواهد، فیلم محدود به دو ساعت اجراست. البته گفتنی است که داستان‌ها و رمان‌ها مواد و مصالح اصلی فیلم‌ها را می‌سازند. امروزه یکی از معیارهای مهم چاپ کتاب در بسیاری بنگاه‌های انتشاراتی، این است که قابلیت برگردان به فیلم را داشته باشد. فیلم با وجود اینکه روایت کوتاه‌تری دارد اما قابلیت‌های تصویریی دارد که داستان آن را ندارد.

شاید برایتان سؤال شود که چرا فیلم را می‌توانیم یک آفرینش هنری بنامیم؟ هنر اغلب با یک الهام فردی شروع می‌شود. سپس هنرمند شروع می‌کند به اینکه ایده خود را به شکل و قالب خاص منتقل کند. در ساختن فیلم نیز فیلمساز اگر بتواند الهام اولیه خود را با سایرین تقسیم کند، یعنی چیزی از آن الهام در ما مخاطبان هم به وجود آید، می‌توان گفت قدم اول در آفرینش هنری را به خوبی برداشته است. وقتی ما همراه فیلم می‌خندیم، گریه می‌کنیم و روزها به آن فکر می‌کنیم یعنی ما نیز از الهام فیلم‌ساز متأثر شده‌ایم. و در نهایت چیزی که باعث می‌شود فیلم در سطح جامعه به عنوان یک اثر هنری معرفی شود، دیده شدن آن است. البته هنرمند باید بتواند آن الهام و ایده‌ای که در ذهنش جرقه زده را با قواعد سینما و زبان تاثیرگذار به ما برساند.

کنترل من دست کیست؟

همواره جا دارد این پرسش را از خود بپرسیم که «من برای بالا بردن توانایی تجزیه و تحلیل مهارت‌های فیلم دیدن خودم چه کنم؟»

یک پرسش اساسی که باید به آن جدی فکر کنیم این است که چگونه می‌توانیم مهارت‌های تفکری و دانشی را که با تمرین و ممارست فراوان کسب کرده‌ایم، حفظ کنیم و چطور آنها را ارتقا دهیم. باید برای خودمان تفکری منسجم درباره رسانه‌ها شکل دهیم. نقطه اوج این کار این است که بتوانیم وقتی پیام فیلم‎ها را می‌بینیم سرگرم آن نشویم و از آن پیام عبور کرده و به ابعاد و جوانب آن فکر کنیم. اگر ما بتوانیم این کار را بکنیم می‌توانیم کنترل بیشتری بر فرایند اثرگذاری رسانه‌ها، داشته باشیم و به تدریج آگاهی خودمان را نسبت به این فرایند افزایش دهیم. ما دقیقاً وقتی بیشترین تاثیر را از رسانه‌ها می‌پذیریم که ناخودآگاه در برابر فیلم‌ها قرار گرفته‌ایم و عمیقاً در حال لذت بردن از آن هستیم. وقتی ما اجازه می‌دهیم فیلم‌ها سرگرممان کنند، خودمان به‌اختیار، این اجازه را به سازندگان آنها داده‌ایم که فرایندهای ذهنی، احساسی و تفکر ما را کنترل کنند.